İnfertilite Tedavisi Giriş
(Kısırlık) İnfertilite Tedavisi için temel de iki şart vardır; dünyanın en kıymetli hazineleri olan, erkekteki sperm ve kadındaki yumurta. Eğer bu ikisi varsa kısırlık/infertilite bir şekilde tedavi edilebilmektedir. Şayet bunlardan biri yoksa şu anki teknoloji ve imkânlar ile bu çiftlerin bebek sahibi olmaları zor görünmektedir. Ancak kök hücre araştırmaları gibi konularda yaşanan gelişmeler neticesinde, biz bu gruptaki çiftlerin de yüzünü güldürecek haberlerin yakında açıklanmasını bekliyoruz.
(Kısırlık) İnfertilite Tedavisi infertilitenin altında yatan sebep ne ise ona göre belirlenmekte ve uygulanmaktadır. Kabaca özetlemek gerekirse kadın ve erkek infertilite nedenleri şöyledir:
(Kısırlık) İnfertilite Nedenleri
Kadın Kaynaklı Olanlar
- Yumurtlama Problemleri: Anovulasyon dediğimiz yumurtlama olmaması veya oligo ovulasyon dediğimiz az yumurtlama olması sorunları vardır. Bu tür sorunları olan hastalarda genelde adet düzensizliği de olur. Yumurtlama sorunları polkistik hastalık denilen sendromlarla birlikte olabilir
- Tübal problemler: Bunlar tüplerin tıkanıklığı veya tüplerde oluşan iltihaplar gibi sorunlardır
- Endometriozis: Bu endometriumda olması gereken hücrelerin karın içerisinde yerleşmesi sonucunda kistler ve yapışıklar meydana getirmesidir.
- Servikal kaynaklı olanlar: rahim ağzında yapışıklar veya yara gibi iltihabi durumlardır.
Erkek Kaynaklı Olanlar
- Spermin az olması, hareketinin düşük olması veya yapısının bozuk olması ile sonuçlanan pek çok sorun vardır. Bunlar; Azospermi, Varikosel veya Kleinfelter gibi erkekte olan kromozom kaynaklı bozuklukların bir kısmı ayrıca geçirilmiş kabakulak gibi hastalıklar veya geç farkedilmiş ve tedavi olamamış inmemiş testis gibi bozukluklar olabilmektedir.
Diğer taraftan infertilite hem kadın hem de erkekten kaynaklı bir rahatsızlık olduğu için, ilk muayenede çiftlerin mutlaka birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu aşamada çiftlere aşağıdaki tetkikler uygulanmaktadır.
İnfertil Çiftlere Yapılan Tetkikler
İnfertilite de sorun erkekte, kadında ya da her ikisinde birden olabileceğinden infertil çiftlerin çift olarak değerlendirilmesi çok önemlidir. Çiftler birlikte değerlendirildikten sonra, Kadında öncelikle bir jinekolojik muayene ve ultrason incelemesi ayrıca adetin 2 veya 3. Günü de bir hormon testi yapılır. Bu teste ayrıca kadının yaşına göre TSH, PROLAKTİN, FSH, LH, E2, AMH değerlerine bakılabilir. Daha sonra ise ihtiyaca göre ultrason, hsg veya laparoskopi gibi tanı ve tedavi araçları kullanılabilir. Erkek için ise spermiogram ve krugel testi dediğimiz spermin yapısını, sayısını ve hareketliliğini ölçen bir test yapılır. Bu erkeğin en az 3 gün en fazla 7 gün süren bir cinsel perhiz sonrası vereceği bir boşalma sıvısından yapılan incelemedir. Sorunun kimde olduğu tespit edildikten sonra o doğrultuda tedavi yapılmaktadır.
Kadın Kaynaklı (Kısırlık) İnfertilite Tedavisi
İster kadın ister erkek kaynaklı olsun kısırlık/infertilite tedavisinde uygulanacak yardımcı üreme teknikleri sınırlıdır. Bunlar yumurtlama takibi (ovulasyon indüksiyonu), aşılama (İnseminasyon) ve Tüp Bebek (İVF) teknikleridir. Ayrıca bir tanı aracı olan HSG, uygulanması sırasında yumurtalık tüplerindeki ufak tıkanıkları da açtığından çoğu zaman başka bir işleme gerek kalmadan kısırlığı/infertiliteyi tedavi edebilmektedir. Duruma göre bu yöntemler ayrı ayrı veya bir arada kullanılarak infertil çiftler tedavi edilmeye çalışılmaktadır.
Kadın Kaynaklı (Kısırlık) İnfertilite Tedavisi 1- HSG
Kadın Kaynaklı (Kısırlık) İnfertilite tedavisi ‘nde HSG daha önce de bahsettiğimiz üzere hem tanı hem de tedavi amaçlı kullanılmaktadır. İlaçlı Rahim içi Filmi ya da teknik adı ile Histerosalpingografi (HSG) Yumurtalık tüpleri ve rahim içine kontrast madde verilerek radyografik yöntemlerle izlenmesini sağlayan bir yöntemdir. İşlem yapılırken radyografide kullanılan bir sıvı (kontrast madde) rahime enjekte edilir. Bu sayede rahim içi ve tüplerin durumu net bir şekilde gözlenebilmektedir.
Aslında bir tanı yöntemi olan HSG yapılan hastaların bir kısmında infertilite probleminin kendiliğinden çözüldüğü ve hamile kalabildikleri görülmüştür. İşlem çok uzun sürmeyen ve çoğu zamanda anestezik bir işlem gerektirmeyen çok ağrılı olmayan bir yöntemdir. HSG tanı amaçlı bir yöntem olsa da muhtemelen uygulanan basınçlı sıvının tüplerdeki ufak yapışıklık ve tıkanıklıkları açması sonucu HSG yaptıran hastalarda gebe kalma ihtimali yaptırmayanlara göre artmaktadır.
Kadın Kaynaklı (Kısırlık) İnfertilite Tedavisi 2- Yumurtlama Kaynaklı Problemlerin Tedavisi
Kadından kaynaklı infertilite problemlerinin yaklaşık 1/3 ü yumurtlama kaynaklı problemlerden dolayı ortaya çıkmaktadır. Yumurtlama problemlerini üç grup altında inceleyebiliriz.
1-İlk grupta problem beyindeki Hipofiz bezi kaynakladır ve bu hastalarda FSH ve östrojen hormonu sevileri düşüktür.
2- Bu grupta FSH ve Östrojen seviyeleri normaldir ancak yine de yumurtlama düzensizdir. Bu grubun en çok bilineni Polikistik Over Sendromlulardır
3- Bu grupta esas problem yumurtalıklardadır. FSH seviyeleri yüksek ancak östrojen sevileri düşüktür. Erken menopoz ya da menopoz hastaları bu grupta sayılabilir.
Bu hastalarda ya yumurtlama yoktur (hipofiz bezi kaynaklı sorunlar, erken menopoz vb.), ya yeterince gelişemiyordur ya da yumurtlama düzensizdir. Yumurtlama olup olmadığının tespiti ise çeşitli yollarlar yapılabilir. Bunlar:
- Yumurtlama testleri
- Âdetin 21.Günü yapılan Progesteron hormon testi
- Vücut ısısı değişimi takibi ve
- Yumurtanın gelişiminin ultrasonla takibidir.
Diğer taraftan, eğer erkekten kaynaklı her hangi bir infertilite/kısırlık problemi yoksa ayrıca, hipofiz bezinde tümör ve yumurtalıklar da kistler yoksa fallop tüplerinde de her hangi bir sorun yoksa bu tür hastalara yumurtlama tedavisi uygulanabilir. Ancak öncelikle yumurtlama probleminin altındaki sebep tespit edilmeli ve bu sebep ortadan kaldırıldıktan sonra ise yumurtalama takibi yapılmalıdır.
Yumurtlama Hapları ve İğneleri:
Erkeğin üreme fonksiyonlarında bir sıkıntı yokken infertilite sadece kadının yumurtlama probleminden kaynaklanıyor ise bu durumu çözmek için yumurtlama hap ve iğneleri kullanılmaktadır. Bu tedaviye Ovulasyon İndüksiyonu denilmektedir. Ovulasyon İndüksiyonu, yani yumurtalıkların uyarılması tedavisinde bir taraftan bu hap ve iğneler kullanılmakta bir taraftan da vajinal ultrasonla yumurtaların gelişimi izlenmektedir. Yumurtalar yeterli duruma geldiklerinde ise yumurta çatlatma ilaçları verilerek yumurtalar döllenmeye hazır hale getirilmektedir.
Kadın Kaynaklı (Kısırlık) İnfertilite Tedavisi 3- Tübal Problemlerin Tedavisi
Gebeliğin oluşmasında yumurtalık tüplerinin önemli rolleri vardır. Bu sebeple tüplerde meydana gelebilecek problemler infertiliteye sebep olabilmektedir. Kadına dayalı infertilite sebeplerinin yaklaşık % 20-25 kadarını Tübal Faktör oluşturmaktadır. Tüplerde tıkanıklık gibi sorunlara yol açabilecek başlıca sorunlar şöyledir:
1- Dış gebelik sonucu tüplerin hasar görmesi
2- Tüplerde oluşan enfeksiyonlar
3- Tüplerde sıvı birikmesi
4- Endometriozis sonucu oluşan tıkanıklıklar.
Tübal faktörden şüphelenilen durum sonrasında yapılacak HSG filminde tüplerden ikisi de sağlam görünüyorsa çiftin bir süre korunmasız ilişkiye girip kendiliğinden hamile kalması beklenir. Sonra diğer yardımcı üreme teknikleri denenir. Şayet tüplerden biri hasarlı biri sağlam ise önce aşılama, eğer sonuç vermiyor ise tüp bebek denenebilir. Şayet her iki tüp de hasarlı ise öncelikle tüplerdeki hasar giderilmeye çalışılır ve bu mümkünse ardından sırası ile aşılama ve tüp bebek yöntemleri denenir. Şayet tüplerdeki hasarın giderilmesi mümkün görünmüyor ise doğrudan Tüp bebek yöntemine geçilebilir.
Kadın Kaynaklı (Kısırlık) İnfertilite Tedavisi 4 – Endometriozis Kaynaklı Problemlerin Tedavisi
Endometriozis ya da halk arasında söylendiği tabirle çikolata kistleri, rahim içinde olması gereken endometirum tabakasının rahim dışında oluşması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Endometirum dokusu yumurtalıklarda oluştuğunda burada kistler ve yapışıklıklar meydana gelir. Sıkça rastlanılan infertilite sebeplerinden biri olan bu rahatsızlık, düzeyi hafif olsa da kadınların yaklaşık % 5 i kadarında, gebe kalamayan kadınların ise % 40 kadarında görülmektedir.
Endometriozisli kadınların infertilite tedavisinde öncelikle Endometriozis ileri derecede ve yumurtalıklar, tüpler gibi alanları sorun oluşturacak şekilde tutmuşsa laparoskopik ameliyatla bunların temizlenmesi gerekebilir. Bunun ardından aşılama ve tüp bebek gibi yöntemler denenebilir. Hafif Endometriozis durumlarında ise doğrudan aşılama tedavisi gibi yöntemlerle başlanabilir.
Kadın Kaynaklı (Kısırlık) İnfertilite Tedavisi 5 –Servikal Kaynaklı Problemlerin Tedavisi
Serviks rahim ağzına verilen addır. Rahmin bu kısmının enfeksiyonların iç genital organlara geçmesini engellemek, spermlerin geçişine izin vermek gibi görevleri vardır. Dolayısıyla rahim ağzındaki bir takım problemler infertiliteye neden olabilmektedir. Bu soruna neden olan başlıca problemler:
1- Rahim ağzında spermleri öldüren ya da hareketsiz hale getiren salgıların olması
2- Rahim ağzı yaraları/enfeksiyonları
3- Rahim ağzındaki bir takım anatomik bozukluklardır.
Servikal mukus probleminin varlığında eğer rahim ağzında bir enfeksiyon varsa bu tedavi edilebilir, ya da hormonlarla alakalı bir sorun varsa bu çözülmeye çalışılabilir. Bunula birlikte Servikal faktörden şüphelenildiği durumlarda günümüzde en çok aşılama tedavisi uygulanmaktadır. Bu sayede spermler bu bölgeye uğramadan doğrudan rahim içine transfer edilmektedir.
Erkek Kaynaklı (Kısırlık) İnfertilite Tedavisi
Erkek (Kısırlık) İnfertilite tedavisi de yine altında yatan nedene göre yapılmaktadır. Diğer taraftan İnfertilite sebeplerinin yaklaşık % 40 da erkekten kaynaklanmaktadır. Erkekten kaynaklı başlıca infertilite sebepleri ise şunlardır:
- Erkekteki (Kısırlık) infertilite sebepleri spermin az olması, olmaması, yapısının bozuk olması ya da hareketinin düşük olması ile alakalıdır.
- Bunlar azospermi, varikosel veya klinefelter sendromu gibi yapısal, genetik faktörlerden kaynaklanabildiği gibi
- Geç geçirilmiş kabakulak enfeksiyonu ya da tedavi edilmemiş inmemiş testis tarzı problemlerden kaynaklanabilmektedir
Semen Analizi: Erkekte infertilitenin/ kısırlığın temel göstergesi olan sperm durumu semen analizi denen bir testle yapılmaktadır. Bu erkeğin en az 3 gün en fazla 7 gün süren bir cinsel perhiz sonrası vereceği bir boşalma sıvısında yapılan incelemedir.
Azospermi: Azospermi erkeğin cinsel boşalma sıvısında sperm bulunmaması durumudur. Bu iki sebepten kaynaklanır.
1- Erkeğin sperm kanalları ya doğuştan yoktur ya da daha sonra çeşitli sebeplerle tıkanmıştır. Bu çeşitli enfeksiyonlar, kistler ya da cerrahi müdahaleler sonucu olabilmektedir
2- Erkekte sperm üretimi yoktur. Bu da, sperm üretimini sağlayan hormonların üretilmemesi ya da doğuştan gelen genetik bozukluklar nedeni ile olabilmektedir.
Azospermi de sorun, sperm kanallarının tıkanması ya da hormonlardan kaynaklı ise bunlar cerrahi müdahale ve hormon tedavisi gibi yöntemlerle çözülebilmektedir. Ayrıca azospermi vakalarında Mikro-TESE dediğimiz operasyonlarla erkeğin testislerinde cerrahi operasyon ile sperm de elde edilebilmektedir.
Varikosel: Testislerdeki kanın boşalmasını sağlayan toplardamarların genişleyerek varisleşmesi sonucu oluşan ve testislere zarar veren bir damar hastalığıdır. Bu durum sperm üreten hücreleri toksik bazı maddelerle karşı karşıya bırakır ve sperm üretimini kötü etkiler. Varikosel erkek infertilitesinde en çok rastlanan problemlerden biridir. İnfertilite şikâyeti ile gelen erkeklerin yaklaşık %30-40 da bu rahatsızlığa rastlanmaktadır. Sperm üretimini olumsuz etkileyen varikosel cerrahi müdahale ile çözülebilmektedir. Varikosel ’de teşhis ne kadar önce yapılırsa tedavi de o kadar başarılı olmaktadır.
Oligospermi: Oligospermi erkekte sperm sayısının olması gerekenden az olduğu durumu ifade eden bir terimdir. Bu durumdaki erkeklerin durumu azospermik olanlara göre daha ümitvar olsa da tedaviye ihtiyaç duymaktadırlar.
Azospermik, Oligospermik ve Diğer Erkek Kısırlık Türlerinde Tedavi
Tedavi kısmına gelecek olursak yukarıda da bahsettiğimiz üzere azospermi eğer hormonal ya da sperm kanalı tıkanıklığı gibi durumlardan kaynaklı ise bunlar tedavi edilebilmektedir. Bu tedavi sonucunda çift kendiliğinden hamile kalacak durumda değilse bu durumda öncelikle aşılama, aşılamanın cevap vermediği veya erkeğin sperm sayısının çok az olduğu durumlarda ise tüp bebek veya ileri bir versiyonu olan mikro enjeksiyon yöntemi uygulanmaktadır. Şayet erkekten kalıtsal ve yapısal nedenlerden ötürü hiç sperm elde edilemiyorsa maalesef bu durumun mevcut tıbbi teknoloji ile bir çözümü mümkün görünmemektedir. Ancak kök hücre araştırmaları bu konuda ümit vaadedici şekilde devam etmektedir. Oligospermik durumlarda da öncelikle kolay ve ucuz olduğu için aşılama tedavisi uygulanmakta (Duruma göre aynı zamanda kadında da yumurtlama takibi tedavisi uygulanabilir.), bunun başarılı olmadığı durumlarda veya aşılama ile vakit kaybedilmek istenmeyen durumlarda ise tüp bebek veya mikro enjeksiyon tedavisi uygulanabilmektedir. Son olarak bazen erkek İnfertilitesi, sertleşme ve boşalma problemlerinden de kaynaklanabilmektedir. Bu durumda ise öncelikle tedavi için altta yatan cinsel fonksiyon bozukluğunun tedavi edilmesi gerekir.
İletişim Bilgileri:
Kısırlık (İnfertilite) Teşhis ve Tedavisi İçin bize Ulaşın:
http://sukrancakmak.com.tr/bize-ulasin/
Op Dr Şükran Çakmak, Kadın Hastalıkları Uzmanı & Kadın Doğum Uzmanı
Tel: 0 312-285 50 10
Adres: Söğütözü Mahallesi, Dumlupınar Bulvarı (Eskişehir Yolu) No:7, Platin Tower İş Merkezi (Medicana Hastanesi Yanı), Kat:3/No:12, 06510 Çankaya/Ankara
İlgili Linkler:
Kısırlık (İnfertilite) İle İlgili Daha Geniş ve Kapsamlı Bilgi İçin:
http://sukrancakmak.com.tr/kisirlik-infertilite/
Konu ile İlgili Detaylı Bilgi İçin Ayrıca YouTube Videolarımızı izleyebilirsiniz:
https://www.youtube.com/kisirlik-infertilite-tedavisi-ankara
